معرفی رشته فقه و حقوق اسلامی

رشته فقه و حقوق اسلامی یکی از رشته های دانشگاهی در رشته انسانی است

پيشينه رشته فقه و حقوق اسلامی

دانش فقه قديمی ترين و اصيل ترين رشته‌ از دانش های دينی و اسلامی است که پایه های آن در زمان نبی‌ مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام نهاده شده است و به جهت نياز فراوان مسلمانان به احکام الهی در زندگی روزمره خود رشد و بالندگی بسياری داشته است.

اين دانش تا پیش از تأسيس دانشگاه در ايران اصلی ترين دانش مورد توجه در حوزه های علميه بوده است و هم اکنون نیز طلاب حوزه های علميه فقه را به عنوان محوری ترين درس حوزوی می آموزند، لکن اين دانش با تأسيس دانشگاه، برای نخستين بار به صورت رشته دانشگاهی در سال 1313 در دانشکده معقول و منقول (دانشکده الهيات امروزی) دانشگاه تهران تدريس گرديد.

موضوع رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی :

فقه در لغت به معناى مطلق فهم يا فهم دقيق مسائل نظرى است و در اصطلاح استخراج و استنباط احكام شرعى از منابع دينی همانند قرآن، سنت، عقل و اجماع است. انسان پس از ايمان به خداوند و دين آسمانی او اسلام، از آنجا كه خود را بنده خداوند می ‏شمرد، بر خود لازم می ‏داند كه رفتار و كردار خود را در همه جنبه ‏هاى زندگى بر اساس قانون آسمانى و شريعت اسلام انجام دهد.

از آن رو كه اوامر و نواهى شريعت در همه وقايع و رويدادها واضح و مشخص نبوده، بنابراين تعيين وظيفه انسان در برابر شريعت آسمانى، نيازمند بحث علمى دقيق و بررسى گسترده ‏اى است. لذا علمی در ميان مسلمانان پديد آمد تا عهده ‏دار کشف و تنظيم اين وظایف به نحو مدون شود.

اين دانش همان فقه است که عبارت است از آشنايى مستدل با تعيين وظيفه شرعى انسان در برابر هر واقعه و وظيفه شرعى، يعنى نحوه رفتارى كه تبعيت از دين، انسان را بدان وا می ‏دارد تا بر طبق آن عمل كند. چنانکه فرد در تشخيص حکم فعل خود نيازمند حجت شرعي برخاسته از فقه است. اداره جامعه و حکومت نيز در راستای اعمال حاکميت خود از طريق نهادها و نظام ها محتاج به حجت شرعی است که فقه در حوزه نظام سازی متکفل اين مهم است و همين نکته باعث تاکيد بر فقه های مضاعف و بين رشته ای در دانشگاه شده است.

رشته فقه و حقوق اسلامی یکی از رشته های دانشگاهی در رشته انسانی است. این رشته پیرامون رابطه و وظایف انسان و هم چنین حقوق انسان در مقابل خداوند و سایر موجودات هستی می پردازد.

بنابراین در این رشته مسائل گوناگون اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه با مراجعه به احکام و حقوق اسلامی مورد بررسی و تفحص قرار می گیرد و وظایف و حقوقی که انسان از دیدگاه خداوند دارد، شامل رابطه انسان با خدا، انسان با موجودات دیگر، انسان با دیگر انسان ها حتی رابطه ای که انسان در مقابل خود دارد می پردازد.

دروس، گرایش ها و مقاطع تحصيلی رشته:

دوره تحصیلی در رشته فقه و مبانی حقوق، به صورت کارشناسی ارشد پیوسته می باشد که به صورت پنج سال کارشناسی و دو سال کارشناسی ارشد تعریف شده است. دانشجویان در طول دوره تحصیلی کارشناسی ارشد پیوسته حدود 230 واحد را می گذرانند.

دانشجويان اين رشته علاوه بر دروس تخصصی رشته فقه و مبانی حقوق که با تاکيد بر فقه مضاف و رويکرد ميان رشته ای ارائه می شود، حدود80 واحد دروس در ديگر حوزه های معارف اسلامی (دوره مطالعاتی آثار استاد شهید مطهری، تفسیر و تدبر در قرآن کريم، قواعد و مکالمه زبان عربی، تاریخ اسلام و...) و همچنین زبان انگلیسی را در طول تحصیل می گذرانند.

از جمله دروس تخصصی اين رشته در اين مقطع می‌توان به فقه، اصول فقه، قواعد فقهی، تاریخ فقه و فقهاء و... اشاره کرد. دانشجویان اين رشته همانند طلاب حوزه های علميه در فقه به ترتيب کتاب های شرح لمعه شهيد اول و شهيد ثانی، و مکاسب شيخ انصاری و در اصول فقه به ترتيب کتاب های اصول الفقه مرحوم مظفر و فرائد الاصول (الرسائل) شیخ انصاری را آموزش می بينند.

دانش آموختگانی که اين دروس را به خوبی فراگرفته باشند، معادل طلاب پایه هفت حوزه علميه تحصيل کرده‌اند. دانش‌آموختگان اين رشته همچنين مقداری واحدهای مرتبط با حقوق همانند مقدمه علم حقوق، حقوق اساسی و... را نيز می گذرانند. هر ساله، بخش مهمی از دانش آموختگان اين رشته در مقطع دکتری دانشگاه‌های کشور جهت ادامه تحصیل پذیرفته می شوند و بخشی از ايشان برای تکميل تحصيلات خود در اين رشته به حوزه‌های علميه منتقل می شوند

.

هدف از رشته فقه و حقوق اسلامی عبارتست از:

1) تربیت اساتید مورد نیاز دانشگاهها و موسسات آموزش عالی در رشته های الهیات و حقوق از طریق دوره های کارشناسی ارشد و دکتری.

2) تربیت محققان و پژوهشگران مورد نیاز مراکز علمی و تحقیقاتی از طریق دوره های کارشناسی ارشد و دکتری.

3) تربیت کارشناسان مورد نیاز دستگاه قضایی کشور.

4) تربیت کارشناسان توانا جهت خدمت در قسمتهای کارشناسی مراکز دولتی و غیره.

صنعت و بازار کار

دانشجویان طی دوره کارشناسی علاوه بر آشنایی با مباحث بنیادی و اساسی در زمینه های مختلف علوم اسلامی، به طور نسبی درباره حقوق اسلامی و عرفی به کسب دانش و تخصص می پردازند به گونه ای که در پایان این دوره زمینه لازم برای ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری فقه و حقوق خصوصی و فقه و حقوق جزا در مدرسه عالی و سایر رشته های مرتبط در دیگر مراکز آموزش عالی به منظور ادامه تحصیلات و پژوهش های تخصصی و اجتهادی فراهم می شود و خواهند توانست در جهت تحقق اهداف مذکور در این برنامه و پیشبرد فرهنگ جامعه نقش موثری را ایفاء نمایند.